درباره قطب مطالعات فرهنگ و تمدن شیعه در عصر صفوی
در تاریخ ایران اسلامی، دولت صفوی یکی از مهم ترین دولت هایی است که اثرات مهم و دیرپایی را در ایران به جا گذاشته است. عملکرد این دولت به گونه ای بوده که ساختار سیاسی و بین المللی و نیز فرهنگی و تمدنی امروز ایران بر پایه آن استوار است. این دولت ضمن رسمیت بخشیدن به تشیع در ایران، موقعیت جدیدی را برای ایران در عرصه بین الملل تعریف نموده و اقدامات فراوانی در حوزه های علمی، هنری و صنایع انجام داد که به عنوان شاخص در معرفی فرهنگ و تمدن شیعی شناخته می شوند و بررسی و تحلیل زوایای مختلف این مسائل بسیار ضروری است.
در سال های گذشته درباره دولت صفوی و فرهنگ و تمدن آن ها تحقیقات گوناگون و متنوعی در ایران و دیگر کشورها انجام گرفته که به چاپ مقالات و کتاب های فراوانی منجر شده است. اما مجموعه این تحقیقات به دلیل دیدگاه های مغرضانه برخی نویسندگان و نیز ضعف روش و کمبود منابع موجب شده تا در این راه، فعالیت های تحقیق به صورت بنیادی، منسجم و هدفمند انجام گیرد زیرا صفوی شناسی و فرهنگ و تمدن آن ها به عنوان دولت شیعی بسیار گسترده است و کمیت و کیفیت کارهای انجام شده نمی تواند حق مطلب در این حوزه را برآورده نماید. همچنین این تحقیقات از آفت نقص در روش و ضعف در هدف برخوردارند. بر این اساس این تحقیقات نتوانسته نتایج مطلوبی در شناسایی صفویان به عنوان دولت شیعی و عملکرد آن ها در حوزه های فرهنگی و تمدنی به جای گذارد. بنابراین برای ساماندهی این تحقیقات لازم است ضمن شناسایی حوزه های تحقیق در قلمرو صفویان و فرهنگ و تمدن آن ها، رابطه آن ها با یکدیگر تبیین گردد. در چنین شرایطی، هم محققین با آگاهی، موضوع تحقیق را انتخاب می کنند و هم مجموعه ای از این تحقیقات، هدفمند و جهت دار انجام می گیرد که در راستای تبیین دقیق آموزه های فرهنگ و تمدنی دولت شیعی صفوی در قالب یک طرح کلی حاصل می آید.
انجام این فعالیت عظیم شایسته به یک مرکز پژوهشی نیاز دارد تا نه تنها برای محققین داخلی بلکه برای پژوهشگران خارجی زمینه مناسب را فراهم آورد. گروه تاریخ دانشگاه اصفهان با داشتن پشتوانه علمی در این حوزه و داشتن امتیاز فعالیت در شهر اصفهان به عنوان پایتخت دولت صفوی و در اختیار داشتن بسیاری از آثار و ابنیه دوره صفوی تلاش می نماید تا با تدارک این مرکز پژوهشی در دانشگاه و شهر اصفهان به عنوان پایتخت فرهنگی ایران و با برنامه ریزی مدون و دقیق در حوزه های صفوی شناسی، پژوهش های منسجم و هدفمندی را انجام دهد.
قطب علمی «مطالعات فرهنگ و تمدن شیعه در عصر صفوی» نخستین قطب علمی تاریخ در کشور با هدف تبدیل کردن قطب اصفهان به عنوان مهم ترین مرجع صفویه شناسی در ایران در تاریخ ۱۳۹۰/۹/۵ شروع به کار کرد. هدف اصلی قطب، تحقیق در ابعاد مختلف دولت صفوی و فرهنگ و تمدن شیعی است. این برنامه به استناد به نیازمندی های فرهنگی علمی جامعه به منظور اعتلای موقعیت علمی کشور و رمزگشایی از آموزه های فرهنگی و تمدنی شیعی است که در زمان دولت صفویه به اوج خود رسیده است. این برنامه ضمن کمک به دستیابی به آخرین یافته های علمی در این زمینه و فراهم کردن شرایط لازم برای تربیت پژوهشگران و دانشمندان متخصص در این حوزه، پاسخگوی بسیاری از شبهات و برطرف کننده بسیاری از نیازهای فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران است. در شرایطی که فرهنگ ناب شیعی به برکت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران احیاء و در جهان بحران زده فرهنگی، راهی نو فراسوی بشریت قرارداده است؛ این برنامه می تواند در راستای برنامه های فرهنگی سند چشم انداز بیست ساله بستر مناسبی را فراهم و افق های جدیدی را بگشاید.
این هدف کلی را می توان به اهداف جزئی تر از جمله:
تحقیق در روند رشد تشیع در ایران قرن هشتم و نهم هجری
بررسی و تحلیل تاریخ تشیع در ایران عصر صفوی
بررسی و تحلیل شکل گیری فرهنگ شیعی در عصر صفوی
بررسی آثار تمدنی و فراز و فرودهای مکتب های علمی، فرهنگی و صنایع دوره صفوی
انجام مطالعات تطبیقی در حوزه صفوی شناسی
تقسیم کرد که این کار در چند مرحله انجام خواهد گرفت. از میان این اهداف، سه هدف مهم برای یک دوره پنج ساله در نظر گرفته شده است:
الف- بررسی و تحلیل مبانی موضوعات تاریخ تشیع در عصر صفوی
ب-مطالعه تطبیقی صفوی شناسی با تأکید بر نظریات جدید
ج- تصحیح متون تاریخی ـ دینی در حوزه صفوی شناسی و تاریخ دینی عصر صفوی
انجام این تحقیقات برای دستیابی به اهداف سه گانه فوق موجب می شود جنبه های دیگری بدین شرح حاصل شود:
الف- رشد و گسترش فعالیت های تحقیق گروهی در علوم انسانی
ب- ساماندهی تحقیقات علمی اعضای هیئت علمی به ویژه در حوزه صفوی شناسی
ج- آشنایی دانشجویان تحصیلات تکمیلی با شیوه های تحقیق و پژوهش جهت تربیت آن ها به عنوان مجموعه ای از نیروهای متخصص در حوزه تحقیقات تاریخی
د- بازنگری در مبانی روش های تحقیق در تاریخ و معرفی روش های نوین
ه- جمع آوری مجموعه ای از متون تاریخی دست اول و نسخ خطی در یک مرکز تخصصی که زمینه ساز تحقیقات و فعالیت های علمی دیگر خواهد شد.